Birgitte Devos is gezondheidsconsulent en permaculturist. Ze woont in Antwerpen en is moeder van 3 kinderen. Ze vertelt wat voeding voor onze mentale gezondheid doet. Ze neemt ons mee naar een natuurlijke manier van landbouw (permacultuur), haar eigen levenspad en meditatie op zorgboerderijen.
Het interview gaat over de visie van Birgitte en kan niet gezien worden als wetenschappelijk artikel.
Wat is de permacultuur?
Birgitte: ‘Ten eerste, ik wil niets slechts zeggen over boeren. Elke boer doet zijn werk met het hart op de juiste plek voor zijn dieren en voor zijn land. Door Europese subsidies moesten de boeren echter groter worden en dit betekent dat ze zijn gaan investeren. Hierdoor zijn boerderijen een soort “industriële fabrieken” geworden, omdat opbrengsten omhoog gebracht moesten worden. Daarnaast wordt veel landbouw gebruikt als bron van voeding voor dieren, bijvoorbeeld suikerbiet en maïs voor de veeteelt. We zijn hierdoor afgeweken van het originele idee waarbij we het land gebruiken als voedsel voor de mens.’
Bestrijdingsmiddelen versus plaagdiertjes
‘Je hebt enerzijds de bestrijdingsmiddelen tegen plaagdiertjes en anderzijds heb je de middelen om de vruchtbaarheid van de grond te verhogen, op een synthetische manier. Dat wil zeggen het strooien van meststoffen en pesticiden. Dat zijn twee technieken die niet passen binnen onze natuur, want binnen onze natuur heeft elk plaagdiertje zijn rol. Bijvoorbeeld de koolvlieg: dit is een plaagdier die de oogst van de kool vernietigd. Als deze vlieg op een akker komt met een halve hectare aan kool is dit een groot feestmaal voor die beestjes. Zij vernietigen de oogst wanneer er geen pesticiden op de kool zitten. In permacultuur wordt gezorgd voor een geïntegreerd systeem dat natuurvriendelijk is (door het nabootsen van de oorspronkelijke natuur). Hierbij worden alle planten door elkaar gezet; en wat gebeurt er? De koolvlieg landt op de kool, maar hiernaast staat de selderij en daarnaast een boontje en daarnaast een asperge. De vlieg vindt weinig oogst en vliegt naar een akker die vol met kool staat.’
‘Binnen de permacultuur zetten we alles door elkaar. We laten ook zo veel mogelijk spontaan groeien. We werken met vaste planten. Broccoli wordt nu geoogst en het jaar erna moet er nieuwe broccoli gezaaid of geplant worden. Je hebt ook broccoli als vaste plant. Die komen het volgende jaar weer opnieuw uit de grond. Perma staat voor permanent, cultuur staat voor zorgen dat het vanzelf gaat. We wieden dus ook geen onkruid meer. Als er onkruid boven komt, eetbaar of niet, het kan ook nuttig zijn om de plaagdieren te misleiden. Je kan alles gebruiken wat er in de natuur groeit.’
Onkruid bestaat niet
‘We gaan terug naar een meer oorspronkelijke vorm van landbouw. We eten wat boven komt. Er is geen on-kruid, alleen kruid. Alles heeft zin. Wat er nu gebeurt met een maisakker is dat het de grond volledig uitput. Er zijn technieken om dit te versnellen, maar het duurt 7 jaar om hier weer vruchtbare grond van te maken. In permacultuur wordt de grond nooit braak gelegd, hier wordt bijvoorbeeld luzerne (een soort kruid) op geplant. Zo is de grond weer bedekt. Een open niet begroeide grond is dood. Een bos is bijvoorbeeld zo vruchtbaar, omdat hier iedere keer bladeren op vallen. Die zorgen voor natuurlijke bemesting. In de ideale vorm van permacultuur heeft iedereen een moestuintje, waarin je laat komen wat er komt en je eet wat er is. Je vertrouwt op de kracht van de natuur (mentale gezondheid). Ik pas dit thuis toe, maar ook op zorgboerderijen. Tuinieren is meditatie. De definitie van meditatie is dat je enkel in het hier en nu bent. Als je geconcentreerd bezig bent met je boontjes om deze juist te selecteren en te oogsten is dit meditatie. Een actieve vorm van meditatie, maar het is meditatie.’
Hoe ben je op dit pad terecht gekomen?
Birgitte: ‘Ik werd op hele jonge leeftijd geconfronteerd met enorme vlagen van weemoedigheid. Ik vond het moeilijk om met de wereld om te gaan. Ik werkte daarnaast in een familiebedrijf met de nodige problemen. Ik ben op zoek gegaan naar manieren om met dit gevoel om te gaan. Dat is een proces van 30 jaar geweest, een proces om altijd te zoeken naar ‘wat gebeurt er hier’, ‘wat is de oorzaak hiervan’. Ik ben zelf in therapie gegaan om te helen. De grootste knock-out was de perimenopauze. Dit is de fase rondom de overgang. Nu kan ik zeggen dat ik veranderd ben en het begin te begrijpen. Het was een heel lang proces. Wat een belangrijke term voor mij is, is de ‘wounded healer’ (het omzetten van pijn in kracht als therapeut). Ik heb echt mijn eigen weg gevolgd. Mensen zeggen dat ze niet ouder willen worden, maar als ik me op mijn 25e zoals nu gevoeld had, zou het makkelijker zijn geweest.’
‘Dit pad heeft zich gaandeweg geopenbaard. Eerst verdiepte ik mij in psychotherapie, vervolgens in verschillende studies, waaronder een bachelor pabo en een bachelor toegepaste psychologie. Daarnaast heb ik gewerkt met paarden en paardentherapie gevolgd. Mijn pad is geëvolueerd door zelfstudie. Ik kijk nu op mijn manier, zonder mensen te willen adviseren. Wat ik het liefste doe is mensen geruststellen of vragen te stellen. Als je iemand begeleidt, kan je niet iets forceren als mensen er niet klaar voor zijn. Het kernprobleem van veel mentale problemen is een gebrek aan zelfliefde: voor mij is liefde het enige antwoord. Zelfliefde en vanuit die zelfliefde komt de liefde voor het al. Voor mij is elk mentaal probleem terug te brengen naar zelfliefde. Als je in het nu kunt zijn en je voelt zelfliefde dan zijn er op dat moment geen problemen. Ik wil niet te zweverig worden, maar in het universum is alles goed op elk moment. In het taoïsme noemt men dit ’het pad’. Op het pad heeft alles zijn nut.’
Waar let je het meest op om je mentaal goed te voelen?
Birgitte: ‘Zingeving vind ik heel belangrijk. Ik heb een enorme lading om te geven. Heel veel vrijwilligerswerk, gewoon kijken wat er komt. Niet te veel forceren.’
Hoe doe je dat in relatie tot voeding?
Birgitte: ‘Voeding vanaf de perimenopauze werkt anders. De aanmaak van oestrogeen via de eileiders neemt af. Het lichaam heeft oestrogeen nodig en heeft op dat moment dus een tekort. Dan krijg je bijvoorbeeld opvliegers en een slecht humeur. Dit omdat onze hersenen te kort hebben aan het hormoon. De productie van oestrogeen moet overgenomen worden door de bijnieren. De bijnieren zijn bij veel vrouwen uitgeput door de huidige manier van eten en leven. De tweede plaats waar het lichaam oestrogeen kan maken is in vetcellen. Je voelt het al aankomen: het lichaam gaat vetcellen aanmaken om oestrogeen te compenseren. Dat is waarom vrouwen in hun perimenopauze gemakkelijk 10 kg aankomen.’
‘Het is dan juist heel belangrijk om je voeding aan te passen. Te kiezen voor gezonde voeding, veel vezels, vers, energetische voeding. Bijvoorbeeld niet te veel rood vlees. Je spijsvertering verbruikt zelf het grootste deel van de opgenomen voeding op dat moment. Al je energie gaat naar je spijsvertering, dus ga gezonder en verser eten. Dan ga je zien dat dat ten goede komt van je gewicht en je energie. Je komt in een negatieve spiraal als je dit niet onder controle hebt: je gaat vet eten of je gaat chocolade eten. Gezonde voeding is de sleutel.’
.jpg&width=1920)
Waarom bezoek je zorgboerderijen?
Birgitte: ‘Op een zorgboerderij komt alles samen. Je hebt het mentale stuk (stress, burn-out) en mensen aarden door met de aarde bezig te zijn. Ze zijn weer in contact met de natuur, dus komen ze ook weer in contact met hun eigen natuur. Daarom werkt het. Ze verbinden zich met moeder aarde, dat is het succes van een zorgboerderij. Als je de community hebt dan heb je niet alleen moeder aarde, maar ook de kracht van de groep.’
‘De nieuwe beweging is begonnen in 2020 toen we niets meer mochten. Mensen zijn in kleine groepjes voor hun welzijn gaan zorgen. Het is heel organisch verlopen de laatste jaren. Door met de grond en de natuur bezig te zijn, komen we terug bij onszelf.’
‘Waarom lusten kinderen bijvoorbeeld geen groenten meer? Ze krijgen klaargemaakte gerechten vol suiker en zout. Mijn kinderen kregen vroeger biologische kipfilets, maar die waren lang niet zo lekker als de kipfilets van oma. Die kwam van een klassieke slager en die zat vol vocht, de biologische kippen zaten vol spieren. Mijn kipfilets konden niet concurreren met die van oma. Vaak wordt er voor klanten suiker in gerechten gedaan.’
‘Witlof is genetisch gemanipuleerd om het minder bitter te laten smaken. Maar bittere smaken zijn veel beter voor onze lichamen. Ons lichaam heeft bitterheid nodig. Nog een klein ding over energetische waarde: mensen snijden bij selderij of prei de onderkant er af. De steel is juist waar je kracht uit haalt. Druiven zonder pitten zijn druiven die geen kracht meer hebben. De pitten van die druiven worden gebruikt in voedingssupplementen (OPC), breek de pitten kapot of stop ze in je shake. Ik heb gisteren pompoensoep gemaakt en heb de pitten van de pompoen geoogst. Die ga ik drogen en dan heb ik de keuze om de pitten te eten of ze opnieuw te zaaien. We hebben onze eigen zaden in huis.’
‘Ik heb zelf 50m2 aan moestuin, maar ik werk graag mee in groepstuinen. Door dit te doen verbetert mijn mentale welzijn. Een tuin bezoeken geeft minder resultaat dan de tuin mee onderhouden. Het is samen wieden, dat is weer meditatie. Schijnbaar onbelangrijke of vervelende taakjes in volledige aandacht uitvoeren. Op zo’n moment kijk ik enkel wat er staat: wat wil ik er uithalen, wat ontbreekt er, wat wil zaaien. Dat is meditatie. Je bent in het hier en nu bezig met de planten.’
Hoe kan het dat minder bewerkte voeding, meer energie geeft?
Birgitte: ‘Hoe meer je verhit, hoe minder voedingsmiddelen er over blijven. Voeding heeft een fysiek en een energetisch deel. Het fysieke deel bestaat uit vezels, vitamines en mineralen. Het energetische deel van de voeding is de wijze waarop het gekweekt is. Bijvoorbeeld karnemelk bij de boer is een energetisch rijk product vol gezonde voedingsstoffen. Margarine is een industrieel product uit een fabriek, daar zit niks energetisch in. Synthetische vitaminen worden toegevoegd. Maar alles zit al in de natuur. Wildpluk geeft de hoogste vorm van zowel voedingsstoffen (vitamines, minderalen, sporenelementen) als de energie van dat bos. De planten uit de wildpluk zouden we eigenlijk zoveel mogelijk in onze tuinen willen zaaien.’
Voel je je ook slechter met meer industrieel voedsel ten opzichte van energetisch voedsel?
Birgitte: ‘Ja, maar het is lastig als je je slecht voelt om te zeggen: “Ik sleep mezelf uit bed en ik ga een hele gezonde sla maken”. In een goede flow kan je die makkelijk maken. Iemand die ziek is, kan moeilijk “levenskracht” in een maaltijd stoppen.’
Hoe ben je zelf met voeding bezig?
Birgitte: ‘Voor mij persoonlijk werkt intermittent fasting. Bij intermittent fasting ben je tussen bepaalde tijden aan het vasten. Mijn eerste maaltijd is rond het middaguur. Je lichaam krijgt dan veel meer tijd om te verteren. De traditionele Chinese geneeskunde is niet akkoord met dit principe en wil juist dat je ontbijt, omdat dit het beste moment is om te verteren (orgaanklok). Zo zie je maar dat verschillende strekkingen elkaar tegenspreken. In onze samenleving eten mensen vaak ’s avonds laat. Dan is het makkelijker om na het diner tot ‘s middags te vasten.’
‘Intermittent fasten kun je op allerlei manieren en met verschillende diëten doen. Je moet dan opletten dat je niet verzuurt en genoeg groenten binnenkrijgt. Je lichaam moet de basis zijn. De kwaliteit van de cellen in het lichaam beslist over de kwaliteit van je leven. Verzuren betekent dat je cel te weinig zuurstof heeft. Al onze cellen worden continu vernieuwd. Er zijn een aantal cellen die trager vernieuwen, waarvan de traagste 7 jaar duurt. Het is nooit verloren om de kwaliteit van je voeding en je leven aan te passen, zo ook bijvoorbeeld voor het stoppen met roken. De kwaliteit van de cel bevat de kwaliteit van je leven, je lichaam en mentaal welzijn. Groenten en fruit zijn basisch, zij leveren veel zuurstof aan je cellen. In vlees zit weer veel minder vocht. Als je je moe voelt ben je uit connectie met zowel de natuur als met jezelf. Dan kan het nuttig zijn om naar een gezondheidsbegeleider te gaan om te kijken naar je leef- en eetpatroon.’
Heb je een persoonlijke tip?
Birgitte: ‘Ga – mindful – aan de slag bij een zorgboerderij of csa om in het moment te zijn. Dit gebeurt door het land te verbouwen en daarbij met je eigen voeding bezig te zijn. Het is een soort mediteren: het bezig zijn met het hier en nu geeft veel rust. Een csa is een boerderij waar je voor een kleine bijdrage je eigen groente en/of fruit kan telen. Heb je meer tijd, dan kan je vrijwilligerswerk doen op boederijen in de hele wereld via organisaties zoals wwoofinternational.’
‘Vanuit de praktijk komt het bewustzijn om eerder te consumeren wat lokaal gemaakt wordt. Het is interessant om avocado’s te eten voor je lichaam omwille van de goede ingrediënten. Maar het is niet correct hoe die gekweekt worden en de ecologische gevolgen daarvan. Het is belangrijk om goed na te denken: een avocado geeft vet, maar een walnoot ook. En die wordt hier geteeld. Vet is belangrijk en goed voor je lichaam. Je hersenen hebben vet nodig. Je hersenen liggen in vet. Het mediterrane dieet is een van de interessantste diëten. Olijven, olijfolie, veel groenten, zaden en pitten. Een van de gezondste diëten die er zijn.'
