Header background

Hoe praat je met je kinderen over seks? - Tips van een expert

 

‘Mama, waar komen baby’s vandaan?’ vraagt je 5-jarige dochter.  ‘Tja...’, stamel je. ‘Baby’s die komen uit de buik van de moeder’. ‘Ja, maar hoe komen ze daar dan in?’ vraagt je dochtertje. Je begint meteen over een ander onderwerp te praten, want je weet niet goed wat je moet zeggen. Je dochter is namelijk nog wel erg jong voor seksuele voorlichting, maar wat vertel je dan wel op deze leeftijd?  

Uit onderzoek blijkt dat veel ouders het lastig vinden om te bepalen wat voor onderwerpen ze bespreken met hun kinderen per leeftijd. En als je het dan gaat bespreken, hoe pak je dat dan aan? Wij vroegen het aan Elsbeth Reitzema. Elsbeth is expert bij Rutgers, expertisecentrum seksualiteit, op het gebied van relationele en seksuele vorming. We gingen in gesprek over de seksuele ontwikkeling en hoe je het beste kan praten met je kinderen over seks.  

Wanneer begint de seksuele ontwikkeling? 

Volgens Elsbeth begint de seksuele ontwikkeling al voor de geboorte. ‘In de baarmoeder ontwikkelt een baby al geslachtskenmerken. Baby’s houden van knuffelen en aangeraakt worden. Dat geeft ze een veilig gevoel. De eerste vier levensjaren staan in het teken van ontdekken. Kinderen ontdekken hun eigen lichaam door te kijken en te voelen. Soms raken ze ook hun eigen geslachtsdeel aan. Ze worden ook nieuwsgierig naar lichamen van anderen. Daarnaast krijgen ze door hoe volwassenen reageren op seksualiteit en gaan ze bewust woorden als ‘piemel’ roepen om een reactie uit te lokken.’ 

 

'Vanaf een jaar of vier leren kinderen steeds meer over hoe zij zich zouden moeten gedragen. Kinderen leren bijvoorbeeld dat je niet aan je piemel of vulva zit als je bij oma op bezoek bent. Keur dit gedrag niet af. Het aanraken van geslachtsdelen geeft kinderen al een prettig gevoel, maar zij kennen op deze leeftijd nog geen lust of seksuele opwinding. Dus zeg niet: “Dat is vies, haal die hand uit je broek”, maar zeg bijvoorbeeld “Dat kan een fijn gevoel geven, dat mag je doen als je op je eigen kamer bent of in je bedje licht." Leer kinderen dat hier regels voor zijn, een bepaalde plek of tijd. In deze fase gaan kinderen ook meer vragen stellen over seksualiteit. Ze willen bijvoorbeeld weten waar baby’s vandaan komen. Door ‘doktertje’ te spelen ontdekken zij hoe andere lichamen eruitzien. Verder gaan ze zich meer spiegelen aan hun leeftijdsgenoten en laten ze meer genderstereotype gedrag zien.’ 

 

 

‘Tussen de 6 en 9 jaar kunnen kinderen voor het eerst echt verliefd worden. Ze vinden iemand dan heel lief. Op deze leeftijd gaan jongens en meisjes vaker gescheiden spelen. Ook proberen ze nog steeds elkaars lichamen te ontdekken, maar dit doen ze uit het zicht van hun ouders, omdat ze hier regels over hebben geleerd. Op deze leeftijd is het belangrijk om mee te geven dat je ook verliefd kan worden op iemand van hetzelfde geslacht.’ 

‘Tussen de 9 en 12 jaar komen kinderen in de pre-pubertijd. Dit is vaak het moment waarop kinderen voor het eerst verkering krijgen. Ouders moeten in deze fase eigenlijk al vertellen wat er gaat gebeuren in de pubertijd. Anders kunnen kinderen erg schrikken van hun eerste menstruatie of zaadlozing. In de pre-pubertijd begint het lichaam te veranderen en worden kinderen zich bewuster van hun lichaam. Ze schamen zich bijvoorbeeld eerder als ze bloot zijn en douchen met de deur op slot. Ook gaan zij zich steeds meer vergelijken met anderen. Het is belangrijk om kinderen te vertellen dat iedereen er anders uitziet. Op social media lijkt het soms alsof iedereen er perfect uitziet, maar dat is niet de realiteit.’ 

‘In de pubertijd ontstaan er zowel lichamelijke veranderingen als gevoelens van seksuele aantrekking. Pubers ontdekken op welke sekse ze vallen en gaan experimenteren met zoenen en strelen. Consent, ook wel toestemming genoemd, is hierbij heel belangrijk. Bij consent gaat het erom dat je allebei instemt met wat je op seksueel gebied wilt ondernemen. Vertel je kind dat je op elk moment mag stoppen als je met iemand aan het zoenen bent. Of dat je nooit zonder toestemming een naaktfoto naar iemand mag sturen, maar eerst moet checken of de ander dit wil ontvangen. Ook de boodschap dat het ongevraagd doorsturen van naaktbeelden strafbaar is, is heel belangrijk om mee te geven. In de pubertijd worden kinderen zelfstandiger en gaan zij steeds meer hun eigen ding doen. Ze krijgen ook sneller ruzie met hun ouders. In deze fase zijn vrienden en social media heel belangrijk.’ 

‘Tussen 15 en 18 jaar gaan pubers steeds meer experimenteren met seksualiteit. Ze weten beter op welke sekse ze vallen en komen hiervoor uit. Ook leren ze meer over hun wensen en het aangeven van grenzen.’ 

Volgens Elsbeth is dit nog maar een kort overzicht van de seksuele ontwikkeling en zijn er nog veel meer belangrijke aspecten. Als je als ouder meer wil weten over de seksuele ontwikkeling, kan je verder lezen in de ouderbrochures van Rutgers voor 0-6 jaar, 6-9 jaar en 9-15 jaar

Waarom is het belangrijk om met je kinderen over seksualiteit te praten?  

‘Ouders hebben een belangrijke rol in de seksuele opvoeding van hun kind. Als ouder geef je je kind normen en waarden mee. Sommige ouders zijn bang dat hun kinderen eerder beginnen aan seks als zij te veel informatie geven. Echter, het tegendeel is waar. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die goed voorgelicht zijn juist later beginnen aan seks en zich beter beschermen tegen soa’s en ongewenste zwangerschap. Als je nooit met kinderen praat over seks, dan moeten ze het allemaal zelf ontdekken en gaat er wel eens wat mis.’ 

 

Welke onderwerpen bespreek je met je kinderen?  

Uit onderzoek blijkt dat veel ouders vooral praten over grenzen stellen, weerbaarheid en veilige seks, maar minder over seksueel plezier, toestemming en het aangeven van wensen. Volgens Elsbeth bestaat de seksuele opvoeding uit veel meer dan alleen biologische uitleg over seks. ‘Seksueel plezier, gendergelijkheid, seksuele diversiteit en toestemming zijn ook belangrijke onderwerpen.’ 

‘Als kleine kinderen ‘doktertje’ spelen kan je al uitleg geven over consent; ze mogen dit alleen doen als ze het allebei willen. Het is goed om mee te geven dat het nooit je eigen schuld is als iemand over je grenzen heengaat. Stel dat je zoon onvrijwillig seks heeft gehad, omdat hij geen ‘nee’ durfde te zeggen, dan is dat niet zijn schuld. De ander had immers moeten vragen of hij dit wel wilde.’ 

‘Ook seksueel plezier en seksuele diversiteit zijn onderwerpen die nog te weinig worden besproken. Laat jongeren ontdekken wat ze prettig vinden en vertel dat ze hun wensen kenbaar mogen maken. Dat de clitoris belangrijk is voor het genot van de vrouw. Deel dit ook met je zoon. Dat je opgewonden moet zijn zodat de vulva vochtig is en de penis stijf. Seks is meer dan pure geslachtsgemeenschap. Als twee vrouwen samen naar bed gaan, dan noemen we dat ook seks. Seks gaat vooral om het samen fijn hebben.’ 

Hoe pak je het aan?  

‘Het is belangrijk om al vroeg te beginnen met het praten over seksualiteit. Op jonge leeftijd zullen kinderen misschien nog niet alles snappen, maar je geeft ze wel de kans om steeds meer informatie te verzamelen. Hierdoor gaan ze vanzelf meer vragen stellen totdat het plaatje compleet is.’ 

Belangrijke tips van Elsbeth zijn: 

  • Ga niet met je kinderen zitten en hèt gesprek hebben, maar zoek ingangen om er met je kinderen over te praten. Stel dat je samen naar een film kijkt waarin twee vrouwen een relatie hebben, dan zou je je kind eens kunnen vragen: ‘Weet je dat je als vrouw ook verliefd kan worden op een andere vrouw? Of als man op een andere man?’.
  • Door steeds aanleidingen te zoeken, leert je kind stukje bij beetje meer over seksualiteit.
  • Gebruik de vraag ‘Wat zou je doen als...?’. Hiermee krijg je inzicht in wat je kind zou doen in bepaalde situaties en kan je waar nodig extra informatie geven. 
  • Ga niet tegenover elkaar zitten, maar zorg ervoor dat je met een activiteit bezig bent zoals de hond uitlaten of het opvouwen van de was. Dan hoef je elkaar niet aan te kijken. 
  • Als je kind met een vraagt komt, is het belangrijk om daaropin te gaan. Weet je het antwoord niet of komt de vraag niet uit? Dan mag je er ook later op terugkomen.
  • Stelt je kind nooit vragen? Dan betekent dat niet dat die geen vragen heeft over seksualiteit. Breng het onderwerp daarom ook zelf ter sprake. 
  • Begin voor de pubertijd. In de pubertijd ontwikkelen pubers zelf ook seksuele gevoelens en vinden zij het ongemakkelijker om erover te praten. 
  • Bedenk je dat je nooit te veel informatie kan geven. Als kinderen te jong zijn of het niet begrijpen, gaat de informatie het ene oor in en het andere oor weer uit.
  • Breng het regelmatig ter sprake. Hiermee geef je je kinderen de boodschap dat seksualiteit ‘normaal’ is. En zullen zij eerder naar je toekomen als zij een vraag hebben of tegen problemen aanlopen. 
  • Blijf met je kinderen praten, ook als ze al ouder zijn. Stel je zoon heeft zijn eerste seksuele relatie, vraag dan of dat goed gaat en of hij nog vragen heeft. 
  • Besef dat je zelf een voorbeeld bent voor je kinderen. Als jij nooit over seksualiteit praat, zullen je kinderen er ook minder snel over praten. Hierdoor kunnen zij het ook lastig vinden om bij een seksuele partner aan te geven wat zij wel of niet prettig vinden.
  • Als je merkt dat je kind zich ongemakkelijk voelt, ga dan niet door pushen. In plaats daarvan kan je je kind een boek geven of doorverwijzen naar een website. Als ze dan iets willen weten, kunnen ze het opzoeken. Vertel wel dat ze altijd naar jou toe kunnen komen als ze vragen hebben.  

Meer weten?

Wil je meer weten over dit onderwerp of heb je vragen over de seksuele opvoeding van kinderen? Kijk dan eens op seksueleopvoeding.info of lees de ouderbrochures van Rutgers voor 0-6 jaar, 6-9 jaar en 9-15 jaar. 

Kinderen en jongeren die vragen hebben over seksualiteit kunnen terecht op pubergids.nl (10+) of sense.info (13+). 


Bron

RutgersUniversiteit van Utrecht
Meer tips om goed voor je zelf te zorgen?

Vul je e-mailadres in en ontvang van GZ-Plein inspiratie voor een gezond en fit leven.

Overige artikelen

Ervaringsverhaal Lucas over zijn transitie naar man

Pubergedrag, anders vasthouden

Seks is gezond