Veel gezinnen in Nederland ervaren stress door financiële zorgen. Onze energieprijzen zijn flink gestegen en de wekelijkse boodschappen een stuk duurder, maar onze inkomens zijn hetzelfde gebleven. Voor tien euro kun je vandaag veel minder kopen dan een half jaar geleden. En dat levert in veel gezinnen stress op. Wij vroegen preventiewerker Anita Boom van het Vincent van Gogh voor geestelijke gezondheidszorg in Venray hoe je financiële stress kan herkennen en wat je ertegen kan doen.
Persoonlijke ongemakken die veroorzaakt worden door stress kunnen zich uiten in lichamelijke, gedragsmatige of gevoelsmatige signalen/ongemakken. “Mensen met stress hebben vaak al langere tijd last van hoofdpijn, last van hun darmen of last van stijve schouders. Sommigen slapen ook slecht”, weet Anita. “Mensen die roken gaan door stress vaak nog meer roken. En degene die alcohol gebruiken, kunnen meer gaan drinken. Ook kan iemand klachten ervaren, als hartkloppingen of paniekaanvallen. Sommige klachten kunnen uiteraard een andere (medische) oorzaak hebben, daarom is het goed deze in geval van twijfel altijd te laten onderzoeken door de huisarts. Een huisartspraktijk heeft een praktijkondersteuner GGZ in dienst die mensen met stressklachten kan helpen.”
“Ons lichaam is in staat om ons te zeggen wanneer iets niet goed is voor ons. Op allerlei manieren geeft ons lichaam signalen”, vertelt Anita. “Met deze signalen zegt jouw lichaam dat je even stil moet staan. Wanneer je die signalen negeert en op dezelfde voet doorgaat, kunnen de signalen die jouw lichaam je geeft sterker worden. Daarmee zegt jouw lichaam; STOP. Als je niet horen wil, moet je maar voelen. Je eigen lichaam haalt jou onderuit en dwingt jou om de stressvolle situatie serieus te nemen en er iets aan te doen.”
Heeft stress ook voordelen?
Jazeker, stress kan helpen om beter te presteren. Denk aan topsporters. Vlak voor het startsein verhoogt het stresslevel in hun lijf en daarmee ook de adrenaline. Hierdoor word je alerter en kun je sneller schakelen. Als we dit vergelijken met het nut van financiële stress, kun je stellen dat de stress die ontstaat bij het zien van rode cijfers op jouw bankrekening het startschot kan zijn om in actie te komen. Het is de trigger om jouw uitgaven onder de loep te nemen en te kijken welke kosten omlaag kunnen. In het begin helpt stress dus zeker om je te focussen op de oorzaak van de stress. Maar houdt stress lange tijd aan en negeer je de klachten, dan kan stress er juist voor zorgen dat je niet logisch meer kunt nadenken en je helemaal geen oplossingen meer ziet.
Wat kun je doen tegen financiële stress?
Voldoende eten en een dak boven je hoofd hebben zijn de basisbehoeften van ieder mens. Daarna komt financiële zekerheid. Heb je langdurig financiële zorgen, dan kan dit leiden tot allerlei problemen. Ook schamen veel mensen zich voor hun zorgwekkende financiële situatie. Ze keren in zichzelf en gaan piekeren. Anderen sluiten zich af voor contact met anderen.
“Bij stress gerelateerd aan financiële zorgen is het belangrijk om je regelmatig af te vragen: Kan ik vandaag iets aan mijn financiële situatie veranderen? En zo nee; hoe kan ik nu het beste dealen met deze situatie? En wat heb ik op dit moment nodig om mij beter te gaan voelen?”, zegt Anita. “Daarnaast adviseer ik iedereen: neem je klachten serieus. Je hoeft niet meteen alles uit je handen te laten vallen, maar bedenk wel wat je vandaag al kunt doen om de situatie positief te veranderen. Bijvoorbeeld erover praten met anderen. Want ook hier geldt vaak: gedeelde smart is halve smart. Door hardop met iemand over jouw financiële situatie te praten, ontstaan er vaak vanzelf inzichten voor mogelijke oplossingen”, weet Anita.
“Houdt jouw schaamtegevoel je hierin tegen, dan kun je ook anoniem de luisterlijn bellen. Zij zijn 24 uur per dag bereikbaar en bieden graag een luisterend oor. Het lucht vaak op om je gevoelens en zorgen te delen. En tijdens het gesprek kun je belangrijke inzichten ontdekken die je verder op weg helpen. Ook voorkomt het langdurig piekeren.”
“Sla je toch in de piekermodus: zoek dan afleiding. Negatieve gedachten roep je een halt toe door bijvoorbeeld te gaan bewegen! Ga wandelen of doe ontspanningsoefeningen, zoals een mindfulness meditatie die je kunt beluisteren via een gratis app van het VGZ. Wat ook helpt is het maken van een afspeellijst met 5 of 10 liedjes waar je vrolijk van wordt. Luister naar deze playlist als je neigt in de piekermodus te belanden. Ga buiten wandelen met deze vrolijke muziek in je oren en je zult zien dat het piekeren afneemt”, zegt Anita.
Effectief piekerkwartier
“Vaak raak je op een later moment toch weer in de piekermodus. Spreek dan met jezelf af dat je alleen op afgebakende tijden mag piekeren. We noemen dit ook wel het piekerkwartier”, zegt Anita. “De hele dag piekeren kost veel energie en levert je niets op. Door een paar keer per dag een piekerkwartier met jezelf in te lassen, hou je het piekeren binnen de perken. Doe dit bijvoorbeeld 1 tot 3 keer per dag na het eten. En pieker je op momenten buiten jouw piekerkwartier om: zeg dan stop tegen jezelf. Schrijf op waar je over piekert en spreek met jezelf af dat je er vanavond na het eten weer een kwartiertje over mag piekeren.”
“ ‘s Avonds na het eten pak je jouw briefje erbij met alle piekeronderwerpen. Zet de wekker op 15 of 30 minuten en ga vrijuit piekeren. Schrijf op waar je allemaal over piekert en vermeld ook mogelijke oplossingen. Ben je na de vastgestelde piekertijd nog niet klaar met piekeren? Zet de piekeronderwerpen op papier voor het volgende piekermoment, Vervolgens ga je iets doen wat afleidt. Bijvoorbeeld puzzelen, wandelen of een boek lezen. Plan het laatste piekerkwartier nooit net voordat je gaat slapen. Maar zorg er altijd voor dat er na jouw piekerkwartier ruimte is voor afleiding om af te kunnen schakelen.”
Hulporganisaties bij financiële stress
“Door heel bewust aandacht te geven aan jouw piekermomenten kun je jouw klachten door financiële stress de baas worden. Ook is het belangrijk om de oorzaak van de financiële stress op te lossen. Er zijn landelijke welzijnsorganisaties zoals het Nibud en Humanitas Thuisadministratie. Ook beschikken veel gemeenten over budgetcoaches en schuldhulpverlening waarmee je samen op zoek gaat naar oplossingen. Veel gemeenten bieden ook hulp bij betalingsachterstanden. Voor advies kun je ook terecht bij www.geldfit.nl én je kan anoniem bellen naar Hulp bij Geldzorgen 0800-8115. En bekijk ook eens de website van de rijksoverheid.
Hoe kun je een vriend met financiële stress helpen?
“Dit klinkt misschien vreemd, maar door niet het probleem meteen te willen oplossen. Beter is het als je onbevooroordeeld luistert”, vertelt Anita. “Wil je toch tips geven? Vraag dan eerst of degene tips en advies van jou wil ontvangen. Vaak willen ze alleen dat je een luisterend oor biedt. Realiseer je ook dat er vaak schaamte achter zit. Het helpt enorm als je zegt dat jij je kunt voorstellen dat het niet gemakkelijk is. Dan voelt de ander dat jij hem begrijpt en met hem meevoelt. En misschien is jouw vriend vervolgens bereid meer te delen en bereid open te staan voor hulp.”
Wil je hulp bij het oplossen van jouw financiële stress?
Hulp vragen is best spannend, maar als je over die drempel heen stapt, zul je ervaren dat de hulp die je krijgt meer lucht geeft. Je zult meer rust gaan ervaren en weer in mogelijkheden gaan denken in plaats van onmogelijkheden. Deel jouw zorgen met iemand in jouw omgeving of bel het landelijk (anonieme) telefoonnummer voor hulp bij geldzorgen: 0800-8115. Ga aan de slag met wat je vandaag kan doen en gun jezelf weer rust!
Zichtbare en onzichtbare tekenen van stress
Tips om oorzaken van financiële stress aan te pakken
Wat kun je vandaag al doen om de situatie te verbeteren? En doe dat.
- Praat met iemand over jouw financiële situatie.
- Las elke dag 1 tot 3 x een piekerkwartier in.
- Schrijf oplossingen op een papiertje.
- Zorg voor afleiding: wandelen, muziek, luisteren, puzzelen.
- Neem contact op met een hulporganisatie.
Hulporganisaties
- Anonieme telefoonlijn Hulp bij Geldzorgen: 0800-8115.
- Mindfulness meditatie van het VGZ.
- Budgetcoach en schulphulpverlening van jouw gemeente.
- Nibud.
- Humanitas Thuisadministratie.
Bron: Interview met preventiewerker Anita Boom
Auteur: Susan Hermens
februari 2023
