Hein Hendriks preventiewerker bij Vincent van Gogh, voor geestelijke gezondheid (vvgi.nl) Begeleidt vooral jongeren tussen 12 en 25 jaar op het gebied van gamen.
Wanneer is gamen een hobby en wanneer ben je eraan verslaafd?
Preventiewerker Hein Hendriks legt het verschil uit en vertelt hoe je een verslaving kunt voorkomen.
Van Mario Kart, Angry Birds en MineCraft, tot Beat Saber, World of Warcraft en FIFA 22: als jij ze niet kent, dan kennen je kinderen ze wel. En misschien beter dan je zou willen. Gamen via een smartphone, tablet, computer, VR-bril of gameconsole is een hobby van veel kinderen, jongeren en volwassenen, met voor- en nadelen. ‘Veel ouders zien gamen als iets negatiefs’, zegt Hein Hendriks. ‘Ik vertel ze altijd dat er ook voordelen aan gamen zitten. Zo kan gamen goede effecten hebben op de concentratie en het reactievermogen. Gamen leert iemand snel schakelen tussen verschillende taken en bij een game leer je problemen oplossen. Allemaal positief voor de hersenen dus.’ Maar Hein ziet nog meer voordelen, ook op sociaal vlak bijvoorbeeld: ‘Veel jongeren spreken elkaar online tijdens het gamen. Het is een makkelijke manier om nieuwe mensen te leren kennen, contacten te onderhouden en te leren omgaan met anderen. Voor iemand die verlegen is, kan online contact leggen makkelijker zijn dan iemand ontmoeten in reallife.’ En wat ook mooi is, gamen biedt emotionele voordelen. Tijdens het gamen worden kleine successen vaak al beloond, waardoor gamers het gevoel krijgen dat ze ergens goed in zijn. Ze leren omgaan met emoties en uitdagingen en ontwikkelen doorzettingsvermogen. Tot slot leert een gamer zich heel sterk te focussen op één taak. ‘Tijdens een spel kun je namelijk echt in een flow zitten’, aldus Hein. ‘Ik zie vaak dat vooral ouders de voordelen van gamen vergeten of niet zien, en dat is jammer. Gamen kan echt een gezonde hobby zijn, als je maar digitaal in balans blijft. Die balans is er als je je tijd in kunt delen mét en zonder gamen. Met voldoende andere sociale, lichamelijke en mentale activiteiten náást het gamen.'
Fanatiek of verslaafd?
Veel jongeren gamen volgens Hein voor het plezier. Hein: ‘Er is absoluut een verschil tussen een fanatieke gamer en iemand die gameverslaafd is. Iemand met een gameverslaving heeft weinig of zelfs géén controle meer over zijn speelgedrag. Het gamen gaat ten koste van het normale leven thuis, op school of
Gamen kan positief zijn voor de hersenen
op het werk en ook de gezondheid, vrienden, familie, andere hobby's en huiswerk worden verwaarloosd. Zo ontstaan problemen, ook op het gebied van persoonlijke ontwikkeling of financiën. Gaat het eenmaal mis dan is de verleiding erg groot om nog meer te gaan gamen om de problemen te vergeten. Een verslaafde gamer trekt zich terug in een andere (game)wereld.'
Zo herken je een gameverslaving
- Je gamet vaak langer dan je eigenlijk van plan was.
- Gamen heeft een negatieve invloed op werk, school of thuissituatie.
- Je gaat door met gamen, ook al weet je dat het problemen oplevert.
- Je geeft hobby’s, sociale activiteiten of zelfs werk op voor het gamen.
- Je merkt dat het moeilijk is om goed voor jezelf te zorgen
- Ontwenningsverschijnselen, zoals slecht slapen, hoofdpijn en onrust.
Een gameverslaafde heeft weinig of géén controle over zijn spelgedrag
Geluksstofjes
Tijdens het gamen maken de hersenen drie hormonen aan: adrenaline, serotonine en dopamine. Het zijn een soort geluksstofjes waardoor je je fijn voelt. Als een gamer stopt met spelen, zakt de concentratie van deze stofjes weer naar een normale waarde. Het gevolg: er ontstaan afkickverschijnselen. ‘De gamer gaat dan weer spelen om het 'fijne' gevoel vast te kunnen houden. Zo kan té veel gamen leiden tot een gameverslaving’, aldus Hein.
Pubers lopen risico
Pubers zijn extra gevoelig voor een gameverslaving. Niet gek als je je bedenkt dat de hersenen zich nog ontwikkelen tot het 25e levensjaar. Hein: ‘Puberhersenen sturen meer op emotie dan op verstand. Daardoor overzien pubers niet altijd de gevolgen van hun acties, en hebben ze meer hulp nodig bij plannen en het maken van verstandige keuzes. Jongeren zijn meer op de korte termijn gericht. Een volwassene kan denken ”ik heb morgen een belangrijke vergadering, het is verstandig om vanavond niet lang te gamen” terwijl een puber de consequenties van tot laat gamen niet zo ziet. Het puberbrein is ook extra gevoelig voor beloning. Games geven vaak veel én snel beloningen in de vorm van punten, munten of verzamelingen. Ook het door kunnen naar een nieuw level of het ontdekken van een nieuwe wereld werkt belonend. Daarom gaat het bij pubers sneller 'mis' dan bij volwassenen. Want het vergt wel wat zelfinzicht om alarmbellen te laten rinkelen als je merkt dat je vooral denkt “wanneer kan ik weer gamen”. Om het gamen in balans te houden, hebben kinderen sturing en begeleiding nodig van volwassenen in de sociale omgeving.’ Soms zijn het niet de ouders die de meeste impact hebben, dit kan ook een voetbalcoach, een collega van een bijbaantje of de overbuurvrouw zijn.
Een verslaving voorkomen
Hein geeft als tip dat je als ouder over gamen moet praten en afspraken moet maken. ‘Verdiep je eens oprecht in een spel. Ga bijvoorbeeld naast je kind zitten en kijk mee, stel vragen en speel het spel zelf ook eens. Dat maakt het makkelijker om samen afspraken te maken.
Overleg samen wat het best werkt. Zomaar stoppen tijdens een spel kan lastig zijn, vooral als het net goed gaat. Spreek bijvoorbeeld af dat er na 17.00 uur geen nieuw spel of level wordt gestart, zodat je kind niet plots hoeft te stoppen als het eten op tafel staat. Beloon je kind ook als het zich aan afspraken houdt.’
Gamen in cijfers
36% van de jongeren is een fanatieke hobbygamer.
Een fanatieke gamer gamet per week gemiddeld 14 uur.
Risiscogamers hebben 5 keer zo vaak lichamelijke en mentale problemen.
4% van de jongeren is een risicogamer
21 jaar oud is een gameverslaafde gemiddeld.
Een risicogamer gamet per week gemiddeld 23 uur
