Header background

Wat is eenzaamheid?

Met praktische tips om eenzaamheid te verminderen

Eenzaamheid

Wat is het en wat kan je ertegen doen?


Eenzaamheid. Eenzaamheid wordt nog vaak gezien als een probleem dat vooral bestaat onder ouderen of alleenstaanden, maar dit is niet alleen wat eenzaamheid is. Ook onder jongeren en jongvolwassenen is er veel sprake van eenzaamheid: het percentage van eenzaamheid onder ouderen is hoger en vaak langduriger, maar het totaal aantal jongeren dat kampt met gevoelens van eenzaamheid is hoger dan het totaal aantal ouderen. Jongeren kunnen wel vaak sneller herstellen van eenzaamheid, onder andere omdat zij hier meer mogelijkheden toe hebben. Maar, eenzaamheid onder jongeren komt veel voor en kan een grote rol spelen in zowel het ontstaan als het oplossen van andere psychische klachten. 
 


Wil je meer weten over eenzaamheid? Lees dan hieronder verder. 
 

Wil je niet zoveel lezen? Helemaal onderaan vind je verschillende documentaires en concrete tips tegen eenzaamheid 

Soorten eenzaamheid 
Filosofe Hannah Arendt spreekt over twee soorten van eenzaamheid, die zij “Solitude” en “Loneliness” noemt. “Solitude” staat voor zelfverkozen eenzaamheid. Dit bewust kiezen voor alleen zijn is fijn: tijd voor jezelf of “me-time”. Het geeft ruimte voor nadenken, om even uit te rusten en tot jezelf te komen. Volgens Arendt is “Solitude” zelfs noodzakelijk voor nadenken. “Loneliness” daarentegen gaat over de niet gekozen of onvrijwillige eenzaamheid. Dit is niet fijn en geeft een gevoel van leegte en eenzaam zijn in de vorm van niet verbonden zijn met anderen of met de wereld. Denk hierbij bijvoorbeeld als je je naaste(n) verloren hebt, als een relatie afgebroken wordt, als je heel veel alleen bent of als je het gevoel hebt dat je bij niemand terecht kunt of dat niemand jou begrijpt. In het Nederlands zijn deze twee woorden eigenlijk niet apart te vertalen, waardoor het lijkt alsof er één vorm van eenzaamheid is.  

Er wordt vaak gedacht dat meer contact met anderen nodig is om het gevoel van “Loneliness” te doorbreken of op te lossen. Volgens Arendt gaat het echter niet zo zeer om meer momenten van contact, maar zijn het vooral de vaste patronen van contact en de vormen van duurzaam contact die ertoe doen in plaats van de losse momenten. ‘Een keer afspreken’ of ‘een keer wat drinken’ hebben dus niet zoveel effect, het gaat juist om de herhaling van contact en duurzame relaties.  

Dit betekent ook dat je je juist eenzaam (in de vorm van “Loneliness”) kan voelen als je wel heel veel andere mensen ziet, maar tegelijkertijd met niemand een vorm van duurzaam contact opbouwt. Veel jongeren lijken hierdoor van de buitenkant niet eenzaam: zij zijn omringd met leeftijdsgenoten, doen allerlei activiteiten, bevinden zich vaak op sociale plekken, gaan naar drukke feestjes… Zij kunnen zich tegelijkertijd juist wel heel eenzaam voelen terwijl zij omringd zijn met anderen. Het contrast is des te groter en vaak is het moeilijk om gevoelens van eenzaamheid te erkennen, juist als het van de buitenkant niet zo lijkt.  

Een zekere verlorenheid… 
Filosofe Marjan Slob schrijft ook over eenzaamheid. Het besef dat wij leven en het feit dat wij daarop kunnen reflecteren is volgens haar wat ons als mens bijzonder, maar ook eenzaam maakt: we beseffen dat we alleen ter wereld komen en alleen sterven en we kunnen ons heel bewust wel of niet verbonden voelen met anderen. Deze reflecties geven ons een zekere ‘verlorenheid’. In de meer existentiële filosofie (een stroming in de filosofie die gaat over de persoonlijke ervaring van het eigen bestaan) wordt hier ook over geschreven. Irvin Yalom schrijft bijvoorbeeld over de existentiële zorg van isolatie: iedere mens verlangt naar een bepaalde zelfstandigheid, maar is tegelijkertijd bang om teveel los te zijn van anderen en de wereld. De mens is een gemeenschapswezen. Binnen een gemeenschap gaat hij/zij op zoek naar zijn eigen zelfstandigheid.  

Dit betekent dat wij allemaal graag onderdeel zijn van een groep en dat wij binnen die groep ook graag zichtbaar zijn en gezien worden als onszelf, als een individu. Om tot duurzame patronen van contact te komen, hebben je niet alleen een ander nodig, maar ook vooral jezelf. Duurzame relaties vragen om een persoonlijke verbinding en dus om een mate van openheid, van kwetsbaarheid, van intimiteit. Echt contact aangaan is ook een risico nemen en jezelf blootstellen. Je krijgt hier wel veel voor terug. Wederzijdse openheid en kwetsbaarheid geven de ruimte voor diepe relaties.  

Wij hebben niet alleen verbinding en contact, maar ook gevoelens van herkenning nodig om onze identiteit te vormen en te weten wie wij zijn. De verbinding met anderen is voor ons van cruciaal belang. Tegelijkertijd is onze samenleving veel gericht op het individu en minder op het collectief. Veel dingen moet je alleen doen of vinden plaats in een online ruimte of in vluchtig contact waardoor het soms moeilijk is om elkaar écht te zien. Vergeet niet om de ander te ontmoeten en hier ruimte en tijd voor te maken. Ons vermogen tot reflectie maakt ons misschien bewust van onze verlorenheid, maar ook van de momenten waarop juist dit niet zo is.   

Wat helpt tegen een gevoel van eenzaamheid? 

  • Patronen van contact (vaker en op vaste momenten dezelfde mens(en) zien) en duurzame relaties in plaats van veel losse contactmomenten met verschillende mensen. Zoek bijvoorbeeld vrijwilligerswerk of ga naar plekken / activiteiten waar je dezelfde mensen vaker treft op vaste momenten.  
  • Kijk om je heen en ‘zie’ de ander, dan word jij ook gezien. Maak oogcontact of een praatje, en kijk bijvoorbeeld niet altijd direct op je telefoon.  
  • Maak meer vaste afspraken in een bepaalde regelmaat met vrienden, familie of kennissen.  
  • Probeer open te zijn naar de mensen die jou dierbaar zijn en die jij vertrouwt.  

 

Wil je iets doen voor een ander?  
Een incidenteel bezoek, hoe goed bedoeld ook, heeft niet zoveel effect op langdurige gevoelens van eenzaamheid. Probeer iemand vaker op te zoeken en vaste momenten af te spreken, zo heeft iemand iets om naar uit te kijken. Een bepaalde regelmaat geeft ook houvast en structuur. Je kan ook samen op zoek gaan naar fijne plekken of activiteiten om (op een vast moment) naartoe te gaan.   

 

 

Kijk- en leestips

  • Documentaire “Samen alleen: eenzaamheid onder studenten”. Een mooie documentaire over eenzaamheid onder jonge mensen. 
  • Korte documentaire “Uitzicht”. Animatie over eenzaamheid die mooi en duidelijk uitlegt wat eenzaamheid is.  
  • Het boek “De lege hemel: over eenzaamheid” van Marjan Slob. 
  • De podcast "Eenzaamheid" van De Podcast Psycholoog.
  • De podcast "Je bent niet alleen".  

Bron

Marjan Slob "De lege hemel" (2020) "De vele kanten van eenzaamheid". Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (2017). Arendt, H. (2002). Denktagebuch 1950-1973. München: Piper Verlag.
Meer tips om goed voor je zelf te zorgen?

Vul je e-mailadres in en ontvang van GZ-Plein inspiratie voor een gezond en fit leven.

Overige artikelen

Je Bent Niet Alleen de Podcast

Wel eens eenzaam? Dan ben je niet de enige

Wat is - Het lege nest syndroom